پروژه های دانشجویی ارشد برق قدرت

تحلیل خطای تکفاز در شبکه‌های توزیع متعادل

 با حضور نیروگاه بادی ژنراتور القایی  با متلب

شبیه سازی ماشین القایی تحریک مستقل با نرم افزار متلب
شبیه سازی نحوه اتصال نیروگاه های بادی به شبکه قدرت

درصورت تمایل به دریافت پروژه پیغام بگذارید.

مشخصات تابلو ها

مشخصات تابلو ها

در تابلوهای جریان زیاد و ولتاژ کمتر از 1000 ولت از مقررات VDE100 پیروی می نمایند که بنابر این مقررات سیم های الکتریکی باید طوری تعیین شوند که دارای اطمینان الکتریکی و مکانیکی خوب و کافی باشند .
بنابر این مقررات مقدار افت ولتاژ بین شبکه و محل اتصال به مصرف کننده نباید از میزان درصد نوشته شده تجاوز نماید.
در ضمن در این تابلوها باید از وسایل حفاظتی استفاده شود که سیم ها و دستگاهها را در برابر بارهای اضافی و اتصال کوتاه توسط قطع به موقع جریان محافظت نماید.
در این تابلو ها برای انشعاب گرفتن وسایل مختلف از شین ها یا باس بار (تسمه های مسی ) استفاده می شود و این شین ها باید طوری انتخاب شوند که تحمل جریان عبوری مورد مصرف را داشته باشند.
شین ها باید از بدنه تابلو ها عایق شوند که این عمل توسط مقره ها انجام می شوند. و فواصل بین شین ها باید از یکدیگر نیز رعایت شوند.

نقشه کشی تابلوها :
تابلوهای توزیع را برای سهولت کار در شمای فنی رسم می نمایند که با علایم و ارقامی که در کنار هر عنصر نوشته می شود اطلاعات نقشه را تکمیل می نمایند.
در یک تابلو یک یا چند خط بعنوان رزرو همیشه باید در نظر گرفته شود تا در هنگام خرابی یکی از خطوط یا نیاز به مصرف کننده جدید از آن استفاده شود.
سیم اتصال زمین با مقطع زیاد برای حفاظت در تابلوها نباید فراموش شود که این ارتباط توسط سیم بافته شده نرم بین قسمتهای متحرک و ثابت تابلو برقرار می شود.

ساخت تابلوها :
در یک تابلوی توزیع قبل از آنکه وسایل الکتریکی در آن نصب شود باید اسکلت فلزی یا پلاستیکی یا کائوچویی آن مونتاژ شود و با نصب ریل ها و سوراخ های مناسب آماده گردد تا وسایل الکتریکی در داخل آن مونتاژ شود.
پس از نصب وسایل الکتریکی (مانند کلید و فیوزها )‌ترمینال های تابلو را سیم کشی می کنند که این سیمکشی باید با سیم های تک لا و با فرم خاصی صورت گیرد. می توان سیم کشی داخل تابلو را با سیم های افشان که در داخل کانال های پلاستیکی (داکت) قرار می گیرند انجام داد.

تقسیم بندی تابلوهای برق: تابلو های برق رو در 3 بخش 1- فشار ضعیف 2- فشار متوسط 3- فشار قوی تقسیم بندی می کنند. در این بخش به آموزش تابلوهای فشار ضعیف می پردازم و بعد به
سراغ تابلوهای فشارقوی می روم.

تابلوها با آمپراژ مصرفی و شدت جریانی که ازاون عبور می کند مشخص می کنند که این آمپراژ از مقدار شدت جریان ذکر شده بر کلیدهای قدرت اصلی مشخص می شود .مثلا در یک تابلو از کلید اتوماتیک 40 آمپری در ورودی استفاده شده است بنابراین اون تابلو رو تابلوی 40 آمپری می نامند.
تابلوها بیشتر نقش توزیع برق رو برعهده دارند و بعضی از تابلوها نیز تابلوهای توزیع و کنترل و فرمان هستند که برای راه اندازی خط تولید یا وسایل الکتریکی خاصی بکاربرده می شوند.

شروع بکار ساخت تابلو:
بعد از اینکه اسکلت فلزی تابلو بنا به درخواست و با توجه به وسایلی که باید در آن نصب شود و جریان مصرفی آن ساخته شد و رنگ آمیزی بر روی آن انجام گرفت مراحل مونتاژ تابلو در بخش برق شروع می شود.
اسکلت تابلو از چند بخش 1- اسکلت اصلی 2- سینی یا محل قرار گیری وسایل الکتریکی 3- روبند 4- درب تابلو تشکیل شده است.
به اسکلت اصلی که کاری نداریم و کار اصلی بر روی سینی وسایل انجام می گیرد.
سینی ثابت است که یا مستقیما به اسکلت اصلی جوش خورده یا قابل باز کردن است و توسط پیچ و مهره به اسکلت اصلی بسته می شود . برای نصب وسایل الکتریکی نظیر کلید ها و فیوزها و کنتاکتورها و غیره ابتدا باید محل قرار گیری آنها را بر روی سینی مشخص شود و بعد از گذاشتن روبند سینی با انجام جابجایی مناسب محل قرار گیری آنها رو طوری تنظیم کرد که در زیر روبند صاف و مناسب قرار گیرند و کج نباشند و وقتی از روبرو به آنها نگاه می کنیم صاف و شکیل باشند .
بعد از تنظیم نمودن وسایل با روبند روبند رو به آهستگی برداشته و شروع به علامت گذاری محل سوراخ کاری پیچ وسایل الکتریکی نظیر فیوز های گچی یا بکس - کنتاکتورها - ریل کلیدهای مینیاتوری - ریل ترمینال و کیلدهای اتوماتیک و غیره می نماییم .
بعد از سوراخ کاری شروع به نصب وسایل توسط پیچ و مهره یا پیچ های خودکار و دستگاه پرچ می نماییم.
بعد از فیکس کردن وسایل حال نوبت سیم کشی بین وسایل الکتریکی می باشد و قبل از کانال کشی در درون تابلو و بین وسایل الکتریکی توسط کانال های پلاستیکی یا داکت می باشد . اندازه کانال ها از نظر پهنا و ارتباط از روی تعداد سیم های که از آن عبور می کند انتخاب می کنند .
در برخی تابلو ها که شدت جریان مصرفی بالا بوده وبکار گیری سیم در اندازه بالا مقدور و به صرفه نیست از شین ها یا تسمه های مسی با توجه به شدت جریانی که در مقطع و قطر مشخص تحمل می کنند استفاده می نمایند . و بعد از انتخاب شین مناسب شروع به سوراخکاری در فواصل متناسب با تعداد سیمی که برای هر فاز از آن ورودی گرفته می شود با توجه به قطر سوراخ کابلشو یا سرسیم می کنند و سپس بعد رنگ آمیزی جاهای که سوراخ کاری نشده است شین ها رو توسط مقره متناسب با آن و عایق شده از بدنه بر روی اسکلت فلزی پیچ می کنند.
حال با توجه به کلید و فیوزو وسایل الکتریکی و شدت جریانی که از آنها عبور می کند به اندازه یک رنج بالاتر و در برخی شرکتها برابر رنج ذکرشده در استاندارد بین سیم ها و فیوزها شروع به اندازه گیری سیم ها ازمحل قرارگیری شین ها تا ورودی وسایل الکتریکی کرده و بریدن سیم ها می کنیم . هر سیم با توجه به اینکه از کدام فاز گرفته شده است با همان رنگ شین مربوط به خودش انتخاب می شود.
بعد از اندازه کردن و بریدن سیم ها در قسمت اتصال به شین ها از کابلشوی مخصوص سیم و در بخش دیگر سیم بسته به نوع وسیله الکتریکی از کابلشو یا سرسیم و یا اینکه مستقیما به وسیله الکتریکی وصل می شود که قبل از آن باید قسمت لخت سیم لحیمکاری شود.
در قسمت خروجی وسیله الکتریکی که یک سر آن به ترمینال خروجی می رود نیز باید سر لخت سیم لحیمکاری شده وبه ترمینال پیچ شود.
تمام مواد بالا بر روی سینی وسایل صورت می گیرد و نمایشگرها مانند چراغ سیگنالها و ولتمترها و آمپرمترها و شاسی استپ و استارت بر روی درب متحرک یا درب بیرونی ثابت قرار می گیرد که این وسایل توسط سیم های بلند از بخش شینها و بخش فرمان کنتاکتورها و توسط سرسیمهای مخصوص خود بهم وصل می شود. سیم های که بیرون از کانال قرارگرفته اند یا توسط نوارفرم کنار هم قرار میگرند یا از داخل لوله خرطومی عبورداده می شوند. برای اینکه نوارفرمها و لوله های خرطومی در جای خود ثابت شوند از بستهای کمربندی استفاده می شود.
در آخر سیمهای ارت بین درب و اسکلت فلزی وصل می شود و سیم نول مربوط به بوبین کنتاکتورها - چراغ سیگنال و وسایل الکتریکی که نول نیاز دارند به شین نول وصل می شوند که معمولا کل سیم های نول توسط یک کابلشو به یکی از سوراخهای شین نول وصل می شود.
حال که تمام مراحل بالا صورت گرفت تابلو رو به ولتاژ شبکه وصل نموده و تستهای مربوطه رو انجام می دهند و بعد از تست تابلو روبند سینی رو بسته و آچارکشی نهایی رو انجام داده و با نصب پلاک مربوط به تابلو که مشخصات تابلو در آن ذکر شده است کار مونتاژ تابلو به پایان می رسد.


رنگ ها در تابلو برق

رنگ های سیم در سیستم 3 فاز

فاز R قرمز
فاز S زرد
فاز T آبی
و برای نول N بوبین ها و چراغ سیگنال ها سیاه
ارت E زرد با خط سبز

رنگ شمش های باسبار

فاز R قرمز
فاز S زرد
فاز T آبی
نول مشکی
ارت سبز

رشته تابلوسازی رشته ای ترکیبی می باشد. تابلوی برق در حقیقت یک محفظه می باشد که تجهیزات الکتریکی را در بر می گیرد و البته تابلو ها می توانند در بر گیرنده تجهیزات پنیوماتیک نیز باشند مانند شیر های برقی ، کمپرسور و …. به طور کلی لازم به ذکر است که جهت فراگیری فنون مربوط به تابلوهای برق نیاز به فراگیری چندین آیتم اصلی می باشد که در ذیل به اختصار عنوان می کنم :
1- اصول کلی و استانداردهای مربوط به تابلو های برق و محفظه های الکتریکی مانند درجه حفاظتی IP و درجه بندی جداسازی محفظه ها Segregation و مقابله با عوامل جوی و …
2- اصول تخصصی در مورد تابلو های برق ، مقادیر نامی مانند ولتاژ و جریان نامی و..
3- آشنایی با تجهیزات الکتریکی و عملکرد آنها و نحوه انتخاب صحیح آنها
4- آشنایی با تاسیسات الکتریکی وآُشنا با محاسبات مربوطه
5-آشنایی با دروسی مانند رله و حفاظت سیستم ها–طرح پست الکتریکی و …
6- آشنایی با طراحی مدارات فرمان و کنترل و لاجیک


تعاریف اولیه تابلو
تابلوهای برق
انواع تابلوها :تابلوی ایستاده قابل دسترسی از جلو- سلولی-تمام بسته دیواری که خود این تابلو ها می توانند اصلی- نیمه اصلی و فرعی باشند.
تابلوی اصلی: در پست برق و بطرف فشار ضعیف ترانس متصل است.
تابلوی نیمه اصلی : این گونه تابلو ها ی برق بلوک ساختمانی یا قسمت مستقلی از مجموعه را توزیع و ازتابلوی اصلی تغذیه می شود .
تابلوی فرعی: برای توزیع و کنترل سیستم برق خاصی مانند موتور خانه- روشنایی و غیره به کار می رود و از تابلوی اصلی تغذیه می شود.
معمولاً تابلو های موتور خانه از نوع ایستاده و بقیه تابلوها از نوع توکار تمام بسته می باشد (در این ساختمان تماماً به این شکل می باشد)در این ساختمان لیستی تهیه شده که شامل قطعات مکانیکی و الکتریکی داخلی تابلو می باشد. این لیست شامل ضخامت ورق - فریم تابلو – روبند- نوع رنگ کاری - جانقشه ای- یرق آلات- نوع تابلو(یک درب- دو درب - نرمال - اضطراری) اسم شرکت سازنده تابلو - اسم تابلو – چراغ سیگنال (رنگ- تعداد- وات - نوع لامپ - فیوز) مشخصات فیوزهای داخل تابلو به علاوه پایه فیوز – کلید مینیاتوری (تکفاز - سه فاز- ولتاژ قابل تحمل )رله- کنتاکتور –کلید گردان (با مشخصات کامل ) مشخصات ترمینال - مشخصات شین فاز - نول- مقره های پشت شین - نوع سیم کشی داخلی تابلو- نوع سیم کشی خط به تابلو - طریقه انتقال سیم در تابلو(ترانکینگ-استفاده از کمربند) استفاده از سیم یک تکه در تابلو – شماره گذاری خطوط روی ترمینال –استفاده از کابلشو . تمام این عناوین با مشخصات کامل می باشد .وجود این مشخصات باعث عمر بیشتر تابلو- خطر کمتر و تعویض آسانتر می شود.
* وجود سیم ارت در تابلوی برق ضروری و با رنگ سبز می باشد .
* خطوط R -S - T به تر تیب با رنگ زرد- قرمز- آبی - سیم نول با رنگ سیاه می باشد.
* در بعضی از تابلو ها روی درب تابلو ها یک سری کلید وجود دارد START- STOP یا یک کلید گردان که برای روشن و خاموش کردن روشنایی و یا موتور به کار می رود.
* برای تابلو ها دو نوع نقشه می کشند :
1 - رایزر دیاگرام که مکان تابلو در آن قید شده است .
2- نقشه داخل تابلو (که خطوط - فیوز و کلیدها در آن کشیده شده است)
نکات مربوط به رعایت مسائل ایمنی بر اساس نشریه سازمان برنامه و بودجه و یا 110می باشد.
* شین ها با رنگ نسوز رنگ آمیزی می شود.
* کلید ورودی باید خودکار باشد. در مواردی که از کلید و فیوز جداگانه استفاده شود کلید باید قبل از فیوز نصب شود . بطوریکه با خاموش کردن کلید , فیوز نیز قطع شود. کلید اصلی حتی الامکان گردان باشد و از فیوز فشنگی استفاده شود.
* سیم کشی داخلی تابلو با سیم مسی تک لا با عایق حداقل 1000ولت با مقطع مناسب انجام شود.
* ارتفاع بالاترین دسته کلید تابلو175 سانتیمتر بیشتر نباشد و همچنین قسمت میانی از سطح زمین 160 سانتیمتر باشد.
* استفاده از سیم 5/1 برای روشنایی با کلید مینیاتوری10 آمپر و سیم 5/ 2 برای پریزبا کلید مینیاتوری 16 آمپر می باشد.
* محاسبه کابل از طریق سطع مقطع انجام می گیرد.
بقیه تابلوها از نوع توکار تمام بسته می باشد.

در قسمت زیر لیستی تهیه شده که شامل قطعات مکانیکی و الکتریکی داخلی تابلو می باشد.این لیست شامل:
ضخامت ورق - فریم تابلو – روبند- نوع رنگ کاری - جانقشه ای- یرق آلات- نوع تابلو(یک درب- دو درب - نرمال - اضطراری) اسم شرکت سازنده تابلو - اسم تابلو – چراغ سیگنال (رنگ – تعداد- وات - نوع لامپ - فیوز ) مشخصات فیوزهای داخل تابلو بعلاوه پایه فیوز – کلید مینیاتوری (تکفاز - سه فاز- ولتاژ قابل تحمل )رله- کنتاکتور –کلید گردان (با مشخصات کامل ) مشخصات ترمینال - مشخصات شین فاز - نول- مقره های پشت شین - نوع سیم کشی داخلی تابلو- نوع سیم کشی خط به تابلو - طریقه انتقال سیم در تابلو(ترانکینگ-استفاده از کمربند) استفاده از سیم یک تکه در تابلو – شماره گذاری خطوط روی ترمینال –استفاده از کابلشومی باشد. تمام این عناوین کامل می باشد .وجود این مشخصات باعث عمر بیشتر تابلو، خطر کمتر و تعویض آسانترآن می شود.

انواع تابلوها :
تقسیم بندی نوع اول :
الف) تابلوی ایستاده قابل دسترسی از جلو
ب) سلولی
پ) تمام بسته دیواری که خود این تابلو ها می توانند اصلی- نیمه اصلی و فرعی باشند.
تقسیم بندی نوع دوم :
تابلوی اصلی: در پست برق و بطرف فشار ضعیف ترانس متصل است.
تابلوی نیمه اصلی: اینگونه تابلو ها ی برق بلوک ساختمانی یا قسمت مستقلی از مجموعه را توزیع و ازتابلوی اصلی تغذیه می شود.
تابلوی فرعی: برای توزیع و کنترل سیستم برق خاصی مانند موتور خانه- روشنایی و غیره به کار می رود و از تابلوی اصلی تغذیه می شود.
معمولاً تابلو های موتور خانه از نوع ایستاده و ....

خصوصیات تابلوها
1. رنج ولتاژ تابلوها :
380و400و660و1000و2500و3300و36000و7500و1200 0و175000و24000و52000و72000و100000و132000و14 5000و420000و765000 ولت می باشد .
2- ولتاژ سطح عایقی UL :
الف: ولتاژ قابل تحمل ضربه ای برای صاعقه
ب: ولتاژ قابل تحمل به مدت یک دقیقه
3- فرکانس نامی
4- جریان نامی :
جریان موثری که از آن وسیله میتواند در دما و فشار معین عبور کند بطودائمی و صدمه ای به آن نرسد و مقادیر استاندارد جریان نامی عبارتند از:
16-25-32-40-50-63-80-100-125-160-200-250-350-400-500-630-800-1000-1250-1600-200-2500-3150-4000-5000 6300
5- افزایش درجه حرارت :
دمای محیط نباید از 40 درجه بالاتر رود
6-جریان قابل تحمل کوتاه مدت ICW) )
جریانی که از یک کلید عبور کند برای مدت معین بدون اینکه آن دستگاه و کلید صدمه ای ببیند.
7- جریان نامی قطع اتصال کوتاه ( Icu )
8- جریان نامی وصل اتصال کوتاه :
معمولاً 5/2 برابر جریان نامی می باشد .
9-ولتاژ تغذیه نامی کنتاکتها و مدارات کمکی:
24و48و60و110و125 و220و250
10- درجه حرارت مکانیکی Ip
عدد اول حفاظت در مقابل اجسام و عدد دوم حفاظت در مقابل مایعات.
*+*+*+*+*+*+*+*+*+*
1. برای ساخت تابلو ابتدا باید قسمت های فیزیکی تابلو را آماده کرد و سپس به مراحل بعدی نظیر مدارات فرمان پرداخت:
ابتدا قاب تابلو را درست کرد که در کارگاه های کوچک قاب را به صورت آماده تهیه کرده در کارگاه الکتروصنعت قاب تابلو توسط خود تکنسین های کارگاه ساخته می شود. عموماً برای تابلوهای دیماند در ابعاد 80/1 تا 2 متر طول و عرض متغیر بین 50 سانتیمتر و بالاتر بر حسب شرایط متغیر می شود.
بعد از تهیه قاب عملیات رنگ زدن توسط پمپ سیستوله انجام می شود. در تابلوی دیماند برق بر روی 2 شین نسبتاً حجیم می آید و از آن شین ها انشعاب می گیریم. باید توجه شود که شین ها توسط 2 مقره از سطح بدنه فلزی تابلو جدا ی باشد و سپس 3 انشعاب RوTوS می گیریم.
پس انتقال برق به وسیله شین های R و S عملاً قطع و وصل برق به وسیله کلیدهای اتوماتیک انجام می گیرد. 3 خازن در زیر تابلو جاسازی شده است و عمدتاً 2 دلیل یکی به دلیل بهبود ضریب قدرت و دیگر به دلیل کاهش سطح بار – ولتاژ برای هر خازن فیوزی جداگانه در نظر می گیریم علت این کار به این دلیل است که خازن در نقطه اول اتصال کوتاه است همین سبب می شود در بار زیادی از شبکه گرفته شود پس با فیوز جلوی این کار را می گیریم و در قسمت خارجی تابلو نمایش دهنده های بار خازن و نیاز ولتاژ قرار دارد و نیز کلید اتوماتیک که با توجه به اطلاعاتی که از CT دریافت می کند خازن ها را وارد مدار و یا از مدار خارج می کند. نکته ای که باید توجه شود در این مرحله عدم تماس شین اصلی به تابلو و لحاظ نکات ایمنی از دید عایقی در برابر برق نیز در مرحله به کاربر بهره بردار از تماس اشیاء و یا به جا گذاشتن وسایل نظیر آچار و یا پیچ گوشتی در داخل تابلو جلوگیری شود.
2. ساخت تابلو توزیع برق برای ککارخانجات
اصولاً ادوات نصب شده بر روی تابلو توزیع برق بر اساس سفارش مشتری صورت می گیرد. نکته قابل توجه برای یک تابلو ساز این است که همیشه برای توسعه تابلو جای لازم در نظر بگیرد ، مثلاً برای ترمینال های خروجی برق و یا نصب مدارات جدید عمدتاً این کار بیشتر برای صرفه جویی و اغلب در کارخانجات کوچک که قسمتی از عمده سال خاموش می باشد است.
حفاظت الکتریکی تابلو
اصولاً حفاظت تابلوها توسط 2 رله انجام می گیرد. رله کنترل فاز که قبل از کنتاکتورِ تابلو نصب می شود و دارای مشخصات زیر است :
رله بی متال که اصولاً بر روی خود کنتاکتور نصب می شود و وظیفه آن قطع مدار در صورت مصرف زیاد بار است.
تجربیات کاری نشان می دهد که بی متال را با توجه به قدرت نامی موتور استفاده شود و از نوع های نامرغوب نیاید استفاده شود. زیرا در مواقع غیر ضرور به دلیل عدم کفایت الکتریکی مدار قطع می شود و اصولاً اثر حفاظتی خود را از دست داده و مدار توزیع برق را نامطمئن می کند.
تابلو تشکیل شده است از :
1. فیوز و پایه فیوز 2. کلید مرکزی برای قطع و وصل مدار 3. رله کنترل فاز 4. کنتاکتور 5. تایمر – در صورت استفاده از مدار ستاره-مثلث
6. بی متال – ترمینال های خروجی که جریان خروجی از مدار قدرت به این ترمینال ها نصب می شود.
طریقه ساخت
ابتدا قاب تابلو آماده می شود که البته متناسب با فضای نصب و تجهیزات نصب شده بر روی مدار است. در ابتدا کلید مرکزی بر روی تابلو نصب می شود. رنج کلید بر حسب آمپر و حتماً باید بر اساس مشخصات نامی موتورهای برقی تعیین شود. کابل اصلی به ترمینال ورودی برق کلید وارد می شود و از بیرون خارج می شود. سپس پایه فیوزها نصب و پس از آن بر روی پایه فیوز ، فیوزها نصب می شوند. هر فیوز برای یک کنتاکتور است. بعد از فیوز یک رله کنترل فاز نصب می شود که از فیوز برق دار به کنترل فاز وصل می شود سپس کنتاکتورها نصب می شوند. در صورت پیچیده بودن مدار از کنتاکت های کمکی نیز استفاده می شود. در صورت استفاده از مدار ستاره مثلث ، تایمر حتماً باید روی کنتاکتور نصب شود تا زمان تأخیر مدار از مثلث به ستاره داده شود. اصولاً یک تابلو ساز باید برای راه اندازی موتورها با گشتاور راه اندازی زیاد از مدار ستاره مثلث استفاده کند. به دو دلیل اول این که موتور در موقع نیاز و به وقت وارد مدار شود و به حد گشتاور نامی خود در آید. دوم این که از یطغان زدن موتور جلوگیری شود.
سیم های به کار رفته شده در مدار فرمان آبی رنگ – نول با سیاه و R و S و T مدار قدرت به ترتیب با رنگ های قرمز – سبز – زرد علامت گذاری شده باشد.
جهت جلوگیری از بد نمایی تابلوهای اتصال سیم های صاف و بدون اعوجاج در نظر گرفته شود. شستی های STOP – START بر روی درب تابلو نصب می شوند و با رنگ های قرمز و سبز مشخص می شوند.
نقشه کشی تابلوها
تابلوهای توزیع را برای سهولت کار در شمای فنی رسم می نمایند که با علائم و ارقامی که در کنار هر عنصر مدار نوشته می شود اطلاعات نقشه را تکمیل می نمایند. در یک تابلو ، یک یا چند خط به عنوان رزرو همیشه باید در نظر گرفته شود تا در هنگام خرابی یکی از خطوط یا نیاز به مصرف کننده جدید از آن استفاده کرد.
سیم اتصال زمین با مقطع زیاد برای حفاظت در تابلوها نباید فراموش شود که این ارتباط توسط سیم بافته شده نرم بین قسمت های متحرک و ثابت تابلو بر قرار می شود.

ساخت تابلوها
در یک تابلوی توزیع قبل از آنکه وسایل الکتریکی در آن نصب شوند باید اسکلت فلزی یا پلاستیکی یا کائوچوبی آن منتاژ شود و با نصب ریل ها و سوراخ هایی مناسب آماده گردد. وسایل الکتریکی داخل آن منتاژ شود.
پس از نصب وسایل الکتریکی ( مانند کلید و فیوزها ) ترمینال های تابلو را سیم کشی می کنند این سیم کشی باید با سیم های تک لا و با فرم خاصی صورت گیرد.
نکته : می توان سیم کشی داخل تابلو را با سیم های افشان که در داخل کانال های پلاستیکی قرار می گیرند را انجام داد.

انواع مدارات فرمان
در جدول زیر حروف مشخص کننده اجزای مدار را می بینیم :
اجزاء مدار حروف مشخصه مثال
کلید اصلی a جدا کننده-کلید بار-کلید مغناطیسی موتور-کلید قدرت
شستی (کلید کمکی) b قسمتی-کلید فرمان-کلید انتخاب کننده-کلید فشاری
کلید مغناطیسی(کنتاکتور) c کلید مغناطیسی
کلید مغناطیسی کمکی d کنتاکتور کمکی-رله زمانی-رله کمکی از راه دور
حفاظت به طور کلی e فیوز-بیمتال-رله محافظ
مبدل اندازه گیری f مبدل اندازه گیری-مقاومت پیشوند و موازی
وسائل اندازه گیری g ولتمتر-آمپر متر-واتمتر-کسین.س فی متر
خبر کننده h صوتی-روشنایی-زنگ اخبار-بوق-لاامپ خبر-عقربه خطر
خازن و بوبین k همه نوع خازن و بوبین در مدار
ماشین های الکتریکی M ژنراتور-موتور-ترانسفورماتور
یک سو کننده و باطری n همه نوع یکسو کننده و باطری (اکولاموتور)
لامپ های تقویت کننده P لامپ خلاء-لامپ گازی-لامپ های تقویتی
مقاومت و تنظیم کننده سریع r مقاومت سری-مقاومت های محافظ-مقاومت ترمز-بار تحریک
وسایل مکانیکی متفرقه s مغناطیسی-موتوری-شیر مغناطیسی (الکتریکی)
چند عضو با هم n مخلوط کردن عضوهای مدار از a تا s

مقدمه: افراد ، دستگاه ها ، مصرف کننده ها ، مواد ها ، سیم ها و کابل ها در سیستم ها و تأسیسات الکتریکی باید در برابر خطرات ناشی از جریان برق محافظت شوند. به عنوان مثال سیم ها و کابل ها بسته به اندازه و نحوه نصب آن ها و درجه حرارت محیط ، قادرند جریان مشخصی را بدون ایجاد حرارت اضافی ، از خود عبور دهند که این جریان همان جریان نامی آن ها می باشد. در صورتی که جریانی بیشتر از جریان نامی و به مدت قابل ملاحضه ای از آن ها عبور کند ، حرارت اضافی تولید شده ، درجه حرارت سیم یا کابل را از حد مجاز بالاتر برده امکان خرابی عایق ، اتصال کوتاه و ایجاد حریق را افزایش می دهد.
عمده ترین خطراتی که سیم ها ، کابل ها و دستگاه های الکتریکی با آن ها مواجه می شوند عبارتند از :
1. اتصال بدنه که عبارت است از اتصال یکی از سیم های جریان برق به بدنه دستگاه.
2. اتصال کوتاه بین فازها (اتصال کوتاه سه فاز و دو فاز) و اتصال کوتاه فاز به زمین که باعث افزایش جریان تا چند برابر مقدار نامی می شود.
3. اضافه بار که عبارت است از افزایش جریان از مقدار نامی.


با توجه به موارد فوق وجود تجهیزاتی به منظور حفاظت از سیم ها ، کابل ها و دستگاه های الکتریکی در مدارات الزامی می باشد.
فیوزها
ساده ترین و متداول ترین وسایل حفاظتی مدارات در برابر اضافه جریان های پیش آمده ، فیوزها می باشند. جریان اضافی کم و کوتاه مدت که اضافه بار نام دارد معمولاً صدمه ای به مدار و وسایل تشکیل دهنده آن وارد نمی کند و لزومی به قطع مدار توسط فیوز نمی باشد ، اما در موارد اتصال کوتاه ، فیوز باید به سرعت عمل کرده و مدار را قطع کند. فیوزهای معمولی ، دو سر مدار را به وسیله سیمی که در درون آن ها قرار دارد به هم وسل می کنند. این سیم جریان نامی مدار را به راحتی تحمل می کند. هنگامی که جریان مدار از حدی بالاتر رود ، حرارت ایجاد شده ، سیم فیوز را پس از مدتی ذوب کرده مدار قطع خواهد شد.
تقسیم بندی فیوزها
فیوزها بر اساس سرعت قطع مدار به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول را فیوزهای تند کار می گویند که بیشتر در مصارف روشنایی به کار می روند. این فیوزها دارای زمان عملکرد کوچک می باشند.
دسته دوم فیوزهای کند کار یا تأخیری می باشند که زمان قطع مدار در آن ها طولانی تر خواهد بود. این فیوزها در مداراتی به کار می روند که در آن ها قع مدار باید با تأخیر بیشتری صورت گیرد. یکی از این موارد فیوز محافظ مدار موتورهای برقی است که این فیوز در طول مدت راه اندازی موتور که جریان به طور موقت به سه تا هفت برابر جریان نامی می رسد نباید مدار را قطع کند. فیوزهایی که برای ترانسفورماتورها و خازن ها به کار می روند نیز از نوع کند کار خواهند بود.
علاوه بر این فیوزها از لحاظ ساختار نیز در انواع فشنگی ، اتوماتیک یا آلفا ، مینیاتوری ، بکس ، کاردی(چاقویی) ، شیشه ای یا کارتریج فشار قوی ساخته می شوند.
نکته 1 : فیوزهای تأخیری که با علامت بر روی بدنه مشخص می شوند و همچنین ولتاژ و جریان نامی فیوز بر روی بدنه نوشته می شود. علامت فیوز تند کار F است. فیوزهای تند کار 2.5 برابر جریان نامی را در یک ثانیه قطع می نمایند و فیوزهای کند کار 4 برابر شدت جریان نامی را تقریباً در مدت یک ثانیه قطع می کنند.
فیوزهای فشنگی از سه بخش پایه فیوز ، بدنه استوانه ای یا فشنگ و کلاهک تشکیل می شوند. نوار فلزی ذوب شونده از جنس آلیاژ مخصوص و گاهی نقره در داخل بدنه استوانه ای یا فشنگ قرار می گیرد. همچنین اطراف نوار از پودر فشرده کواتز پُر می شود و این نوار به دو سر فلزی در دو انتهای فشنگ وصل می شود. در انتهای فشنگ فیوز پولکی قرار می گیرد که بسته به جریان نامی فیوز رنگ های مختلفی به خود می گیرد . در جدول زیر رنگ های پولک فیوز و جریان نامی مربوط به آن ها آورده شده است و همچنین جدول بعد از آن بزرگترین سطح مقطع سیم برای اتصال به پایه فیوزهای مختلف را نشان می دهد.
رنگ پولک جریان نامی فیوز برحسب آمپر
صورتی 2
قهوه ای 4
سبز 6
قرمز روشن 10
خاکستری 16
آبی 20
زرد روشن 25
سیاه 35
سفید 50
مسی روشن 63
نقره ای 80
قرمز تیره 100
زرد تیره 125
مسی 160
آبی 200
جدول رنگ های پولک در جریان های مختلف
سطح مقطع سیم مسی MM2 سطح مقطع سیم آلومینیومی جریان نامی فیوز بر حسب آمپر جریان نانی پایه فیوز بر حسب آمپر
6 10 2 تا 25 25
16 25 10 تا 63 63
35 50 35 تا 100 100
95 120 80 تا 200 200
جدول بزرگترین مقطع سیم ها برای اتصال به پایه فیوزهای مختلف
فیوزهای اتوماتیک یا آلفا نوعی فیوز خودکار است که عبور جریان بیش از حد مجاز از آن باعث قطع مدار می شود. اما می توان دوباره شستی آن را به داخل فشار داد تا دوباره مدار وصل شود.
نکته 2 : در فیوزهای اتوماتیک دو بخش مغناطیسی و حرارتی وجود دارد که بخش مغناطیسی مانند یک رله اضافه جریان با وقوع اتصال کوتاه با جریان زیاد و بخش حرارتی در شرایط اظافه بار (افزایش جریان تدریجی) مدار را قطع خواهند کرد.
کلید مینیاتوری نوعی فیوز اتوماتیک است که مانند فیوز آلفا از سه قسمت رله مغناطیسی (رله اضافه جریان با زمان عملکرد سریع) ، رله حرارتی یا رله بی متال (رله جریان زیاد تأخیری) و کلید تشکیل می شود. این مجموعه کلید موتور نیز نامیده می شود. این کلیدها در انواع تک فاز ، دو فاز و سه فاز ساخته می شوند.
نکته 3 : کلیدهای مینیاتوری (کلید موتورها) در دو نوع L و G ساخته می شوند. نوع L در مصارف روشنایی به کار می رود و از نوع تند کار است و نوع G در راه اندازی وسایل موتوری استفاده می شود و از نوع کند کار است.
اندازه استاندارد فیوزها
فیوزهای استاندارد از 2 آمپر تا 1000 آمپر ساخته می شوند. اندازه استاندارد فیوزها در اروپا که در ایران نیز معمول می باشد به شرح صفحه بعد است :

50 35 25 20 15یا16 10 6 4 2
350 300 260 225 200 160 125 100 80
400 63 1000 800 630 500 430
جدول اندازه های استاندارد فیوز
محافظت سیم ها و کابل های انشعاب معمولی
برای حفاظت سیم ها و کابل های معمولی که موتورهای برقی را تغذیه نمی کنند و در لحظه شروع ، جریان های زیادی برای مدت قابل ملاحظه ای از مدار دریافت نمی کنند ، از فیوزهای استانداردی که اندازه جریان نامی آن ها برابر جریان مجاز سیم یا کابل است و یا کمی با آن اختلاف دارد ، استفاده می شود.
نکته 4 : در صورتی که بخواهیم در یک انشعاب ، سیم یا کابل ، تنها در برابر اتصال کوتاه محافظت شود ، می توان به توجه به جداول 1-1 از فیوزی استفاده کرد که سه شماره از فیوز اولیه که برای جریان نامی سیم انتخاب شده است ، بزرگتر باشد.
فیوزهای مناسب برای سیم های عایق دار مسی با عایق پلاستیکی (PVC) برای شرایط مختلف نصب که بر اساس جریان های مجاز جدول 2-1 و ضرایب تصحیح جدول زیر تعیین شده است در جدول 4-1 آمده است.



سیم های تک لا در فضای آزاد ، حداقل فاصله سیم ها به اندازه قطر سیم ها سیم های رشته ای کابل مانند خارج از لوله روکار و سیم های زیر گچی سیم های عایق دار تا حداکثر سه سیم در هر لوله سطح مقطع سیسم مسی بر حسب MM2
16 13 - 75/0
20 16 12 1
25 20 16 5/1
34 27 21 5/2
45 36 27 4
57 47 35 6
78 65 48 10
104 87 65 16
137 115 88 25
168 143 110 35
210 178 140 50
260 220 175 70
310 265 210 95
365 310 250 120
415 355 - 150
475 405 - 185
560 480 - 240
645 555 - 300
770 - - 400
880 - - 500
جدول 2-1 جریان مجاز سیم های عایق دار


درجه حرارت محیط 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
ضریب تصحیح 2/1 15/1 10/1 05/1 1 94/0 88/0 82/0 75/0 67/0
جدول 3-1 ضریب تصحیح جریان مجاز سیم های عایق دار

گروه 1- چند سیم در لوله گروه 2- سیم چند لا در هوا (سیم زیر گچی) گروه 3- چند سیم در هوا (سیم هوایی)

سطح مقطع بر حسب MM2 25 درجه 45 درجه 25 درجه 45 درجه 25 درجه 45 درجه
75/0 - - 10 6 16 10
1 10 6 15 10 20 16
5/1 15 10 20 15 25 20
5/2 20 15 25 20 35 25
4 25 20 35 25 50 35
6 35 25 50 35 63 35
10 50 35 63 50 80 50
16 63 50 80 63 100 63
25 80 63 100 80 125 100
35 100 80 125 100 160 125
50 125 100 160 125 200 160
70 160 125 225 160 260 200
95 200 160 260 200 300 225
120 225 200 300 225 350 260
150 - - 350 260 400 300
185 - - 400 300 430 350
240 - - 430 350 500 430
300 - - 500 400 630 500
400 - - - - 800 500
500 - - - - 1000 630
جدول 4-1
نکته 5 : معمولاً در محل های مسکونی برای حفاظت انشعاب های روشنایی از فیوز 10 آمپر و برای حفاظت سیم انشعاب پریزها از فیوز 16 آمپر استفاده می شود. در کارگاه های صنعتی سیم های روشایی را با فیوز 25 آمپر حفاظت می کنند. در سیم کشی داخل کانال که سیم ها و کابل ها به صورت گروهی کنار یکدیگر قرار می گیرند به دلیل گرمای ایجاد شدخ ناشی از عبور جریان از کابل ها ، جریان مجاز آن ها نسبت به حالت عادی کاهش می یابد.
نکته 6 : مطابق استاندارد اگر 3 کابل داخل یک کانال در کنار یکدیگر قرار گیرند. جریان مجاز آن ها 8/0 و اگر 6 کابل در یک کانال باشند ، جریان مجازشان 75/0 جریان مجاز اولیه خواهد شد و جریان اخیر باید مبنای محاسبه فیوز قرار گیرد.
نکته 7 : نصب فیوز بر روی سیم نوترال زمین شده طبق مقررات مجاز نمی باشد. اندازه فیوزهای مناسب برای کابل ها و سیم های هوایی با توجه به جریان های مجاز و ضرایب تصحیح مربوط به آن ها مشخص می شود.
کنتاکتور (کلید مغناطیسی)
کنتاکتور وسیله ای است که در آن با استفاده از خاصیت الکترومفناطیس تعدادی کنتاکت به یکدیگر وصل یا از یکدیگر جدا می شوند. از این خاصیت جهت قطع و وصل و یا تغییر اتصال مدار استفاده می شود. هر کنتاکتور معمولاً دارای سه کنتاکت اصلی برای مدارمی باشد.
کنتاکتور از دو هسته E شکل که یکی ثابت و دیگری متحرک است، تشکیل می شود. در میان هستة ثابت یک سیم پیچ قرار دارد که با عبور جریان از آن نیرویی ایجاد می شود که هسته متحرک را به هستة ثابت متصل می کند. با حرکت هستة متحرک، تعدادی کنتاکت باز، بسته و تعدادی کنتاکت بسته ؛ باز خواهند شد. رابطه نیروی کششی مغناطیسی کنتاکتورها عبارت است از :
t ù F = Fm sin2
نکته 1: در هستة کنتاکتورهای AC برای جلوگیری از لرزش ناشی از فرکانس از یک حلقة اتصال کوتاه شده مانند آنچه که در موتورهای با قطب چاکدار وجود دارد، استفاده می شود. با القای ولتاژ در حلقة اتصال کوتاه، جریانی از آن خواهد گذشت و این جریان شاری را تولید می کند که با شار اصلی 90 درجه اختلاف فاز دارد و باعث می شود در هسته دائماً شار وجود داشته باشد و نیروی دائمی دو بخش ثابت و متحرک هسته را به هم متصل نگه دارد.
مزایای استفاده از کنتاکتورها نسبت به کلیدهای دستی صنعتنی عبارتند از :
1- امکان کنترلی مصرف کننده از راه دور.
2- کنترل مصرف کننده از چند محل .
3- امکان طراحی مدار فرمان اتوماتیک برای مراحل مختلف کار مصرف کننده.
4- سرعت قطع و وصل زیاد و کم بودن استهلاک کلید .
5- از آنجا که در کنتاکتورها در هنگام قطع و وصل کنتاکتها بر روی هم ساییدگی مکانیکی ندارند لذا عمر مکانیکی آنها نسبت به سایر کلیدها بیشتر است.
6- هنگام قطع برق، مدار مصرف کننده به وسیلة کنتاکتور قطع می شود و شروع به کار دستگاه نیاز به استارت مجدد دارد. در نتیجه از خطرات وصل ناگهانی دستگاه جلوگیری به عمل می آید.
7- از نظر حفاظتی نیز کنتاکتورها مطمئن تر بوده، دارای حفاظت مناسبتر و کامل تر هستند.


جریانهای نامی کنتاکتور
در هر کنتاکتور، جریانهای نامی مختلفی تعریف می شود. این جریانها عبارتند از:
جریان دائمی: این جریان با I th2 نشان داده می شود و جریانی است که در شرایط کار عادی، در زمانی نا محدود و بدون قطع شدن از کنتاکتها عبور نموده، حرارت غیر مجاز تولید نکند و لزومی به تعمیر و سرویس کنتاکتور نیز احساس نشود.
جریان هفتگی: این جریان با I th1 نشان داده می شنود و جریانی است که در شرایط نرمال و با هفته ای یکبار اتصال از کنتاکتها عبور کرده و تغییری در خصوصیات کنتاکتور به وجود نیاورد.
جریان شیفتی (هشت ساعتی) : این جریان با I th نشان داده می شود و جریانی است که در شرایط کار نرمال و با یکبار اتصال در هر هشت ساعت (یک شیفت کاری) از کنتاکتها می گذرد و تغییری در خصوصیات کنتاکتور به وجو نیاورد.
جریان کار نامی: این جریان با Ie نشان داده می شود و جریانی است که شرط استفاده از کنتاکتور را در رابطه با نوع و مقدار ولتاژ بار بیان می کند. مثلاً اگر این جریان به طور دائم از کنتاکتور عبور نماید. مقدار Ie برابر با I th2 خواهد بود (Ie = I th2).
جریان اتصال کوتاه: مقدار ماکزیمم جریان در لحظة اتصال کوتاه که ممکن است باعث آسیب در کنتاکتور شود به جریان اتصال کوتاه ضربه ای معروف است (Is). همچنین مقدار مؤثر جریان اتصال کوتاه که کلید برای مدت یک ثانیه قادر به تحمل آن است، جریان یک ثانیه ای یا جریان نامی زمان کم نامیده می شود و با I th (1s) مشخص می گردد.
ولتاژهای نامی کنتاکتور
ولتاژهای نامی تعریف برای هر کنتاکتور عبارتند از :
ولتاژ کار نامی: این ولتاژ که با Ue نشان داده می شود مربوط به کنتاکتها بوده و مقدار ولتاژی است که کنتاکتها با جریان نامی Ie در آن به کار گرفته می شوند. این ولتاژ، توانایی قطع و وصل، نوع و محل استفادة کنتاکتور را مشخص می کند.
ولتاژ عایقی نامی: این ولتاژ که با Ui نشان داده می شود، ولتاژی است که استحکام عایقی بین کنتاکتها را نشان می دهد.
ولتاژها نامی تغذیه بوبین: این ولتاژ که با Ue نشان داده می شود ولتاژی است که باید به بوبین کنتاکتور اتصال یابد تا کنتاکتور عملکرد داشته باشد.
نکته 2 : ولتاژ کنتاکتورهای صنعتی از 220 ولت تا 660 ولت و کنتاکتهای اصلی آنها برای جریان 9A تا 2750A (مجهز به رادیاتورهای خفه کننده جرقه در موقع قطع و وصل) ساخته می شوند.
نکته 3 : ولتاژ تغذیه بوبین کنتاکتورها متفاوت بوده و از 24 تا 380 ولت ساخته می شوند. در اکثر کشورهای صنعتی برای حفاظت بیشتر، تغذیه بوبین کنتاکتورها را زیر ولتاژ حفاظت شده (65 ولت) انتخاب می کنند و یا برای تغذیة مدار فرمان از ترانسفورماتور جدا کننده استفاده می کنند.
قابلیت قطع و وصل و طول عمر کنتاکتور
سرعت قطع و وصل کنتاکتورها در زیر بار را می توان بدون آنکه آسیبی به آنها برسد با طراحی و انتخاب مناسب با 3000 بار در مدت افزایش داد.
تعداد دفعات قطع و وصل کنتاکتور (هر قطع و وصل یک بار) عمر مکانیکی نامیده می شود. طول عمر مکانیکی با حروف از A تا F که اصطلاحاً کلاس کلید نامیده می شود مشخص می شود حرف A تعداد 103 بار قطع و وصل، حرف B تعداد 104 بار، C تعداد 105 بار، D تعداد 106 بار، E تعداد 107 بار وF تعداد 108 بار قطع و وصل را نشان می دهد.
نکته 4 : بعد از حروف کلاس کلید ممکن است عددی به عنوان ضریب قرار گیرد مثلاً E3 برای طول عمر 3 × 107 بار قطع و وصل به کار می رود.
قدرت قطع کنتاکتور
به منظور انتخاب کنتاکتور مناسب برای مصرف کننده های مورد نظر باید به مشخصات توان، ولتاژ، جریان و ضریب قدرت باری که کنتاکتور مجاز است به آن وصل شود، توجه کرد. همچنین کنتاکتهای کنتاکتور باید تحمل جریان راه اندازی، جریان دائمی و جریانهای اتصال کوتاه لحظه ای پیش آمده را نیز داشته باشند. قدرت کنتاکتهای کنتاکتور در تحمل قوس الکتریکی ناشی از قطع کنتاکتها را قدرت فزع کنتاکتور می نامند. مشخصات بیان شده در بسیاری از موارد بر روی بدنة کنتاکتور یا در کاتالوگ آن نوشته می شوند.
برای راحتی کار انتخاب کنتاکتور، طبقه بندی خاصی را برای کنتاکتورها در نظر می گیرند، این طبقه بندی بر اساس نوع جریان و موارد کاربرد انجام می شود. جدول 1-7 طبقه بندی را نشان می دهد.

نوع جریان استاندارد و طبقه بندی کنتاکتور مورد استفاده
AC AC1 باراهمی-بار غیر سلفی یا باخاصیت سلفی ضعیف-گرم کن برقی توان حدود COSض=0/95
AC2 برای راه اندازی موتورهای آسنکرون روتور سیم پیچی، بدون ترمز جریان مخالف،جریان راه اندازی بستگی به مقاومت مدار روتور دارد
AC2´ برای راه اندازی موتور آسنکرون روتور سیم پیچی با ترمز جریان مخالف
AC3 برای راه اندازی موتور آسنکرون روتور قفسه ای-هنگام قطع جریان نامی از تیغه های کنتاکتور عبور می کند-تحمل جریان راه اندازی 5 تا 7 برابر جریان نامی
AC4 برای راه اندازی موتور آسنکرون روتور قفسه ای-به کار بردن ترمز جریان مخالف-تغییر جهت گردش الکترو موتور روتور قفسه ای-تعداد دفعات قطع و وصل در فواصل زمانی اندک
AC11 کنتاکتور کمکی-کنتاکتور فرمان بدون داشتن کنتاکت قدرت کوپل مغناطیسی-استفاده فقط در مدار فرمان
DC DC1 بار اهمی-بار غیر سلفی یا با خاصیت سلفی ضعیف-گرم کن برقی
DC2 راه اندازی موتور شنت-قطع کردن موتور هنگام کار
DC3 برای راه اندازی موتور شنت با تعداد دفعات قطع و وصل زیاد در فواصل زمانی اندک-مدار ترنر
DC4 راه اندازی موتور سری – قطع موتور هنگام کار
DC5 راه اندازی موتور سری با تعداد دفعات قطع و وصل زیاد ، در فواصل زمانی اندک-تغییر جهت گردش موتور-مدار ترنر
DC11 کنتاکتور کمکی – کنتاکتور فرمان – کوپل مغناطیسی

قطع کننده حرارتی (رلة حرارتی یا بی متال)
رلة حرارتی یا بی متال حفاظت مدارها در برابر اضافه بار (به ویژه در موتورها) به کار می رود. بی متال معمولاً از دو تیغة فلزی غیر هم جنس و با ضریب انبساط طولی مختلف ساخته می شود. چنانچه جریان عبوری از بی متال از حدی بالاتر رود، اینجاد شده از عبور جریان، دو فلز را گرم کرده طول آنها را افزایش می دهد و از آنجا که طول یکی بیشتر از دیگری افزایش می یابد، دو فلز خم شده و از طریق اهرم هایی کنتاکت بی متال را باز می کنند و به این ترتیب مدار قطع می شود.
هر رلة حرارتی سه فاز از سه کنتاکت قدرت برای عبور جریان اصلی مصرف کننده و دو کنتاکت فرمان بهره می گیرد. از دو کنتاکت فرمان یک کنتاکت بسته است و جهت قطعت مدار تغذیه بوبین کنتاکتور به کار می رود و کنتاکت دیگر باز است که پس از عمل بی متال، بسته می شود و برای اطلاع یا وصل مدارهای اضطراری به کار می رود.
نکته 5 : جریان بی متال برابر جریان نامی موتور تنظیم می شود و در مقابل اضافه بار از 05/1 تا 10 برابر جریان نامی، می تواند موتور را قطع می کند. در صورتی که جریان عبوری از بی متال به آندازة 5% بیشتر از جریان تنظیم شده باشد، معمولاً مدار در مدتت زمانی بیشتر از 2 ساعت قطع خواهد شد و اگر جریان عبوری از بی متال به اندازة 20% بیشتر از جریان تنظیم شده باشد، مدار در مدت زمانی کمتر از 2 ساعت قطع خواهد شد و چنانچه جریان عبوری از بی متال بیشتر از 50% جریان تنظیم شده باشد، مدار در مدت زمانی کمتر از 2 دقیقه قطع خواهد شد.

کلید محافظ
کلید محافظ می تواند موتور را در مقابل اتصال کوتاه و اضافه بار حفاظت کند برای عمل رله، معمولاً آن را روی جریان معینی تنظیم می کنند (5/1 تا 8/1 برابر جریان نامی) وقتی که جریان از حد تنظیم شده بیشتر شود عضو حرارتی رله عمل کرده و مدار را قطع می کند. بخش مغناطیسی این رله نیز از یک هستة آهنی ثابت و یک هستة آهنی ثابت و یک هستة متحرک و یک بوبین تشکیل می شود. در صورتی که اتصال کوتاهی در مدار رخ دهد، جریان عبوری از بوبین، هستة متحرک را به هسته ثابت متصل کرده باعث قطع کنتاکتهای متصل به هسته متحرک می شود و به این ترتیب مدار در زمان بسیار کوتاهی به وسیلة رله قطع خواهد شد.

برای انتخاب کنتاکتور، بی متال و فیوز مورد نیاز برای موتورها جداولی تنظیم شده است که جداول 3-7 و 4-7 از آن جمله اند. در این جداول کنتاکتور، جریان بی متال و جریان فیوز با توجه به مقادیر قدرت و ولتاژ موتورهایی که به طور مستقیم و یا به صورت ستاره- مثلث راه اندازی می شوند، داده شده است.


شستی
در مدارهای دارای کنتاکتور، اغلب برای دادن فرمان لحظه ای شروع به کار و یا قطع و همچنین تغییر حالت مدار از شستی استفاده می شود. اغلب شستی ها دارای چهار کنتاکت می باشند که در حالت عادی دو تای آنها باز و دوتای دیگر بسته خواهند بود با وارد کردن فشار به شستی تمام کنتاکتها تغییر وضعیت می دهند و با حذف فشار وارد شده به شستی دوباره به حالت اول بر می گردند. معمولاً از شستی های به رنگ قرمز به عنوان قطع کننده و از شستیهای مشکی یا سبز به عنوان وصل کنندة مدار استفاده می شود.

لیمت سوئیچ یا میکروسوئیچ
از لیست سوئیچ در مدارهای فرمان برای کنترل و محدود کردن حرکت قسمتهای مکانیکی، تغییر جهت حرکت و در تایمرها و شناورها و . . . به عنوان کلید برای قطع یا وصل استفاده می شود.
ساختمان این کلید مانند شستی بوده و توسط سیستم متحرک به آن نیروی فشاری وارد شده یا کشیده می شود. در میکروسوئیچ نیز مانند شستی با بر طرف شدن نیروی مکانیکی وارد به اهرم آن، مجدداً انرژی ذخیره شده در فنر میکروسوئیچ، آن را به حالت اول بر می گرداند.
1- کلید محدود کننده فشاری انتهایی
2- کلید محدود کننده قرقره ای
3- کلید محدود کننده قرقره ای از راست
4- کلید محدود کننده قرقره ای یک طرفه از چپ
5- کلید محدود کننده قرقره ای دو طرفه
6- کلید محدود کننده آنتنی دو طرفه

رله های زمانی (تایمرها)
تایمر دستگاهی است که می تواند در یک زمان مشخص که بر روی آن تنظیم می شود، توسط یک میکروسوئیچ، مدارهایی را قطع یا وصل نماید. رله های زمانی در انواع مختلف ساخته می شوند.
رله زمانی یا تایمر موتوری یا الکترومکانیکی
این تایمر از یک موتور کوچک با قطب چاکدار تشکیل می شود که از طریق چرخ دنده یک دیسک را می چرخاند، بر روی دیسک زائده ای تعبیه شده است که با حرکت دیسک و پس از مدت زمانی کنتاکتهایی از یک میکروسوئیچ را باز و تعداد دیگری را می بندد.

رلة زمانی یا تایمر الکترونیکی
از تایمرهای الکترونیکی برای تنظیم زمانهای کمتر از ثانیه تا چندین ثانیه استفاده می شود. در ساختمان این تایمرها از مدارات و اجزا الکترونیکی استفاده می شود. در نوعی از این تایمرها با شارژ و دشارژ شدن خازن بوبین یک رلة کوچک تحریک می شود. به عبارت رله هنگامی وصل می شود که خازن شارژ شده، ولتاژ دو سر آن برابر ولتاژ مورد نیاز برای وصل رله شود پس از وصل رله بار ذخیره شده در خازن روی مقاومتی که توسط کنتاکت باز رله به دو سر خازن وصل می شود تخلیه می گردد.
نکته 6 : در تایمر نوع خازنی می توان با تغییر ظرفیت خازن زمان تایمر را تنظیم نمود.



رله زمانی هیدرولیکی
در این رله که از سیستم هیدرولیکی بهره می گیرد، وقتی جریان برق به رله وصل می شود مقداری روغن در داخل رله جا به جا می شود. برای بازگشت روغن به محل اولیه زمانی لازم است که این زمان را به عنوان زمان تایمر مورد استفاده قرار می دهند.

رله زمانی یا تایمر نیوماتیکی (پنوماتیکی)
در این تایمر از خاصیت ذخیره سازی و فشردگی هوا استفاده می شود. هنگامی که بوبین تحریک، قسمت متحرک را جذب می کند قطعه ای که شبیه به دم آهنگری است فشرده شده هوای آن از طریق سوپاپ یک طرفه خارج می شود. هنگامی که جریان بوبین قطع می شود، دم از طریق فنر به حالت اولیه خود بر می گردد و از طریق سوپاپ تنظیم از هوا پر می شود وقتی که دم به حالت عادی برگشت کنتاکتها تغییر وضعیت می دهند.
نکته 7 : تفاوت تایمر موتوری با تایمر نیوماتیکی در این است که تایمر موتوری پس از تنظیم و وصل بوبین آن به ولتاژ، شروع به کار می کند در حالی که تایمر نیوماتیکی پس از قطع ولتاژ از بوبین آن، شروع به کار می کند. در بسیاری موارد، تایمر نیوماتیکی بر روی کنتاکتورهای مدار وصل می شود تا پس از وصل کنتاکتور، دم رله فشرده شود.

رلة زمانی بی متال یا حرارتی (تایمرحرارتی)
این نوع تایمر با استفاده از خاصیت بی متال کار می کند و بر دو نوع است. رلة حرارتی ذوب شونده و رلة حرارتی منعکس کنندة میله ای هنگامی که جریان از بی متال عبور می کند، گرم می شود و پس از مدتی در اثر تغییر شکل عمل کرده، مدار را قطع یا وصل می کند. دقت این نوع تایمر زیاد نیست و آب و هوای محیط بر روی آن اثر می گذارد.


به طور کلی رله های زمانی یا تایمرها را به دو دسته کلی تقسیم می کنند :
1- رله های تأخیر در وصل (ON- DELAY) : به رله ای گفته می شود که در آن باید به رله انرژی داده شود و سپس رله عمل کرده کنتاکتی را باز یا بسته کند مانند تایمر موتوری.
2- رله های تأخیر در قطع (OFF- DELAY) : به رله ای گفته می شود که بعد از قطع شدن انرژی، عمل کرده کنتاکتی را باز یا بسته می کند مانند تایمر نیوماتیکی.

لامپ سیگنال
برای نشان داده حالت وصل یا قطع یک مدار از لامپ سیگنال استفاده می شود برای افزایش عمر لامپ می توان لامپی را انتخاب نمود که ولتاژ نامی آن بیشتر از ولتاژ تغذیه لامپ باشد. مثلاً برای شبکه 220 ولتی از لامپ 260 ولت استفاده شود. گاهی از لامپهای با ولتاژ و قدرت کم مانند لامپهای رشته ای 6، 12، 24 ولت و 2 تا 4 وات نیز در مدارهای فرمان استفاده می شود که در این صورت به یک ترانسفورماتور نیز احتیاج می باشد که معمولاً بر روی پایة خود لامپ مونتاژ می شود.


کلیدهای تابع فشار (کلیدهای گازی)
این کلیدها برای کنترل سطح گاز داخل مخازن و کمپرسورها، تنظیم فشار آب داخل لوله ها و روشن و خاموش کردن اتوماتیک این دستگاه مورد استفاده قرار می گیرد. عامل فرمان این کلید، فشار گاز یا مایع داخل مخزن است. فشار گاز مؤثر، بر صفحة داخلی کلید، نیرویی وارد می کند که باعث تحریک کلید شده یک کنتاکت باز را بسته و یا کنتاکت باز را بسته و یا کنتاکت بسته ای را باز می کند حرکت برگشت را می توان به وسیلة فنر تأمین کرد.

کلیدهای شناور
کلیدهای شناور برای کنترل سطح آب و یا مایعات داخل منبع ها و استخرها و مخازن مورد استفاده قرار می گیرد. ساختمان این کلید از وزنة تعادل و یک قسمت شناور و یک میکروسوئچ تشکیل می شود. با تغییر سطح مایع داخل مخزن، شناور تغییر مکان داده و به میکروسوئیچ داخل کلید فرمان می دهد و باعث قطع و وصل مدار می شود.

چشمهای الکتریکی (سنسورها)
نوعی کلید فرمان دهنده است که بدون برخورد فیزیکی با دست یا هر وسیلة دیگری توسط سیستم چشم الکتریکی از فاصلة حدقل یک میلیمتر و حداکثر هشت متر عکس العمل نشان داده و فرمان صادر می کند و توسط رله ای که در داخل آن به کار رفته، کنتاکتهایی را باز می کند یا می بندد و در نتیجه دستگاه های مورد نظر را فرمان می دهد. از این کلید در دستگاه های صنعتی و خطوط تولید استفادة فراوان می شود.

کلیدهای تابع دور (گریز از مرکز)
کلیدهای تابع دور در الکتروموتور جهت خارجی کردن سیم پیچ کمکی از مدار استفاده می شوند. با کم و زیاد شدن سرعت گردش محور موتور وزنه های دو طرف به محور نزدیک و یا دور می شوند و به این ترتیب طوق روی محور در امتداد مسیر S حرکت کرده باعث قطع و وصل یک کلید می شود.

__________________

جزوه برق

تکنولوژی کابلها

مشخصه‌های کابل و سازنده باید در طول کابل و در جای مناسب بصورت پیوسته آورده شود و دارای جزئیات زیر باشد:

- نام و علامت تجاری سازنده

- سال تولید

- ولتاژ نامی

- تعداد مغزی‌ها و سطح مقطع

- طول کابل

- سینی کابل :

در صورتی که از سینی کابل استفاده شود، سینی باید از فولاد گالوانیزه گرم ساخته شود. ساختار سینی باید به گونه‌ای باشد که در صورت قرار گرفتن کابلها در سینی کابل، در نقطه میانی بین پایه‌های نگهدارنده آن بیش از 5/0 سانتیمتر شکم وجود نداشته باشد. نگهدارنده‌‌های کابل باید به فاصله حداکثر 3 متر از هم قرار گیرند.

-  متعلقات کابل :

گلندهای کابل باید برای نوع کابل مورداستفاده مناسب باشند. گلند کابل باید از فولاد ضد زنگ ساخته شود.

تعداد کافی نسبت پلاستیکی کابل باید در نظر گرفته شود.

کلیه تجهیزات و متعلقات جهت تکمیل کابل‌کشی باید مطابق با نیازهای نصب فراهم گردد.

- سر کابل‌ها و کلمپ‌ها :

سرکابل‌ها و کلمپ‌ها باید در برابر حرارت قابل جمع‌شدن باشند.

سرکابل باید با کلیه متعلقات لازم جهت نصب مطلوب، کامل گردد.

لعاب باید صاف و سخت بوده و کلیه بخشهای چینی را که در معرض هوا قراردارد کاملاً بپوشان و برای نصب خارج از ساختمان باید به رنگ قهوه‌ای تیره باشد. چینی نباید مستقیماً با مواد سخت پوشانده شود و در صورت نیاز، باید واشری بین چینی و قطعه اتصال قرار گیرد.

کلیه سطوح کلمپ‌های چینی که در تماس با واشر هستند باید به دقت زمین شود و بدون لعاب باشد وسیله چفت و سب زره باید قادر به بستن زره کابل باشد به گونه‌ای که کلمپ در برابر هرگونه اتصال کوتاه ناشی از کنده شدن زره که از بدنه گلند به اتصال‌دهنده‌ها جریان می‌یابد ناپایداری نماید.

- کابل کششی :

کلیه کابل‌ها باید در سینی کابل و یا در داکتها نصب شوند، بر روی صفحات فولادی محکم شوند و یا در شیارها و یا نمونه‌هایی در زمین خوابانده شوند.

یک سیستم مشترک برای شماره‌گذاری کابل باید در مورد سایر وسایل نیز بکار گرفته شود.

کابلها باید از تابش مستقیم آفتاب مصون بمانند، یعنی کلیه کابلهایی که روی سطح زمین قرار دارند باید پوشانده شوند یا در محفظه‌ای قرار گیرند.

کلیه سوارخها و یا گودیهای موجود در مجموعه کابل باید بعد از اینکه کابل بوسیله مواد مقاوم در برابر آتش نصب گردید، بسته شوند.

در صورتی که کابل از زیر جاده رد شود، باید در درون لوله‌هایی قرار گرفته و حداقل 80 سانتیمتر زیر سطح زمین دفن شوند.

هادیهای درون اطاقک و بین جعبه ترمینال‌ها و تجهیزات باید در مجراهای پلاستیکی خوابانده شوند. کلید سیم‌کشی‌ها باید علامت‌گذاری شود.

کابل‌های کنترل، هادیها و سیم‌های کنترل باید دارای علامتگذاری باشند. انتهای کابل باید با یک شماره هادی مجزا و شماره کابل، علامتگذاری شود. هادی باید علاوه بر آن با مشخصه‌های ترمینال خود علامتگذاری شود. مدارهای کابل قدرت باید علامتگذاری توان AC داشته باشند.

کابلهای کنترل باید با وسیله جداکننده مناسب از کابلهای قدرت جدا شود.

کابلهایی که در داخل ساختمان در درجه حرارت بالا نصب می‌گردند باید از مواد عایقی تشکیل شوند که با نیازهای مربوط به این نوع محیط همخوانی داشته باشد.

خطر آتش باید با انتخاب کابلهایی که غلافهای مقاوم در برابر آتش دارند و با آرایش مناسب مسیر کابلها، محدود گردد.

عواقب ناشی از آتش باید با آرایش کابل بوسیله جداسازی فیزیکی یا ایجاد فاصله، محدود گردد.

جعبه‌ها و جعبه اتصالات باید به اندازه کافی جا داشته باشد که هادیها بتوانند به طرز مرتب و قابل اطمینان درون آن اتصال یابند و آرایش جعبه‌ ترمینال‌ها و جایگذاری آنها باید به گونه‌‌ای باشد که آزمون و تشخیص خطا به سهولت امکان‌پذیر باشد. جعبه کنترل‌ها، جعبه اتصالات و کابلها باید دارای ذخیره باشند تا در صورتی که تجهیز اضافه‌ای در آینده نصب گردید، حداقل گسترش در آنها موردنیاز باشد.

به منظور افزایش در سطح مقطع، هادیها می‌توانند بصورت مواردی نصب گردند. سطح مقطع هادی به گونه‌ای انتخاب می‌گردد که نیازی به موازی کردن بیش از دو هادی نباشد.

هادی کابل فشار متوسط و فشار ضعیف باید از رشته سیم‌های مسی انیله شده نرم تشکیل شود.هادی کابل‌های کنترل و حفاظت باید از حداقل 3 رشته مسی تشکیل شوند. مسطح مقطع این رشته‌ها در مورد کابلهای کنترل نباید کمتر از 5/2 میلیمتر مربع و در مورد هادیهای مدار CT و VT نباید کمتر از 6 میلیمتر مربع باشد.

درهادیهای رشته‌ای غیرمتراکم با سطح مقطع دایره (کلاس 2) ،این هادیها از جنس مس خالص، مس انیله‌شده با پوشش فلزی، آلومینیوم خالص، آلیاژ آلومینیوم با پوشش فلزی، آلومینیوم با روکش فلزی یا آلومینیوم دارای روکش و پوشش فلزی ساخته می‌شوند.

سطح مقطع هادیها رشته‌ای آلومینیومی بیش از 10 میلیمتر مربع می‌باشد، اما در کاربردهای خاص سطوح مقطع 4 و 6 میلیمتر مربع نیز می‌تواند استفاده شود. کلیه سیمهای بکاررفته در هادیهای رشته‌ای کلاس 2 دارای سطح مقطع یکسان می‌باشند.

- هادیهای رشته‌ای متراکم با سطح مقطع دایره‌ای و فرم داده شده (کلاس 2)

این نوع هادیها از جنس مس خالص، مس انیله‌شده با پوشش فلزی، آلومینیوم خالص یا آلیاژ آلومینیوم می‌باشند. سطح مقطع هادیهای با سطح مقطع دایره‌ای 16 میلیمتر مربع و در مورد هادیهای با سطح مقطع فرم داده شده 25 میلیمتر مربع و بیش از آن می‌باشد.

نسبت قطر دو سیم با سطح مقطع متفاوت در این هادیها حداکثر 2 می‌باشد. تعداد سیمهای بکاررفته در هر هادی و مقاومت آن در20 درجه سانتیگراد در جداول ارائه شده است.

1-3-2- هادیهای انعطاف‌پذیر (کلاس 5 و 6)

جنس این نوع هادیها مس یا مس انیله ‌شده با پوشش فلزی است. سیمهای بکاررفته در این نوع هادیها دارای سطح مقطع یکسان می‌باشند.

قطر سیمها و مقاومت هادی در 20 درجه سانتیگراد و ضریب تصحیح مقاومت هادی برحسب درجه حرارت در جداول ارائه شده است.

جدول مشخصات هادیهای رشته‌ای                                             

سطح مقطع نامی هادی                                    

(mm2)        

حداقل تعداد سیمهای بکاررفته در هادی                                    

- کدگذاری کابل :

براساس استاندارد بین المللی VDE  شماره 0271کابلهای قدرت و کنترل بصورت زیر کد گذاری می‌شوند.

1-8-1- کد کابل‌های با عایق پلاستیکی

A هادی آلومینیومی

Y عایق از نوع پلی وینیل کلراید (PVC) ترموپلاستیک

2Y عایق از نوع پلی‌اتیلن (PE) ترموپلاستیک

2X عایق از نوع پلی‌اتیلن کراس لینک ‌شده (XLPE)

C هادی مسی هم ‌مرکز

CW هادی مسی خالص بفرم پیچیده شده

CE هادی مسی هم مرکز برای کابل ‌های سه مغزی

S شیلد مسی

SE شیلد مسی برای هر مغزی مجزا از کابل سه مغزی

K غلاف سربی

Y پوشش حفاظتی PVC بین شیلد مسی و یا هادی هم مرکز و زره

F زره فولاد گالوانیزه بصورت سیم با مقطع تخت

R زره فولاد گالوانیزه بصورت سیم با مقطع گرد

G نوار فولاد گالوانیزه جلوگیری از پیچش

Y غلاف PVC

2Y غلاف PE

J کابل با مغزی‌های کدگذاری شده سبز / زرد (سبز / رنگ معمولی) (kv 1/6/0)

O کابل بدون مغزی‌های کدگذاری شده سبز / زرد (سبز / رنگ معمولی) (kv 1 / 6/0)

- کدگذاری براساس نوع و شکل هادی ‌های کابل :

RE هادی تک‌رشته‌ای مقطع گرد

RM هادی چندرشته‌ای مقطع گرد

SE هادی با رشته دارای مقطع قطاعی شکل

SM هادی که هر رشته دارای مقطع قطاعی شکل و هر یک شامل چند رشته باشد.

RF هادی چند رشته‌ای مقطع گرد و قابل انعطاف

برای شناسائی کابلها از حروفی استفاده میشود که روی کابلها نوشته شده است برخی از این حرف طبق

استاندارد المانV.D.E بشرح زیر میباشد:

N کابل با هادی مسی

NR کابل با هادی ألومینیوم

Y علامت عایق پرتو دور میباشد

H علامت ورق متالیزه میباشد

T سیم تحمل کننده در کابل کشی هوایی

R حفاظت فولادی نواری شکل

Y روکش کمربندی پرتو دور

R هادی دایره ای شکل میباشد

E هادی یک رشته و دایرهای میباشد

M هادی چند رشته

S هادی بشکل مثلث

مثال :

روی کابلی نوشته شده Nyyre--0.6/1kv مشخصات آن چیست؟

N هادی از جنس مس

Y روکش هادی از جنس P.V.C

منبع: وبلاگ صنعت سیم و کابل

Y روکش کمربندی از جنس P.V.C

R هادی بشکل دایره میباشد.(سطح مقطع کابل)

E هادی یک رشته و مفتولی میباشد.

و حداکثر ولتاژ مجاز بین فاز و نول 600 ولت و حداکثر ولتاژ مجاز بین دو فاز حداکثر 1000ولت میباشد.

شناسائی کابلها:

سایز سیمها و کابلها بر حسب سطح مقطع طبقه بندی شده و طبق جدول زیر است:

0.5 - 0.75 - 1 - 1.5 - 2.5 - 4-6-10-16-25-35-50-70-95-120-150-185-240-300-400-500

برای مشخص نمودن یک کابل یا سیم ابتدا تعداد رشته و سپس سطح مقطع سیم از هادیها را ذکر میکنند مانند

کابل 4*2 که یعنی کابلی که دو رشته هادی به سطح مقطع 4 دارد .

در کابلها چند رشته و از سایز 16 به بالا سیمهای فاز و نول دارای مقاطع مختلفند در اکثر کابلها سیم نول به

اندازه دو مرتبه از سیم فاز کمتر است اما در کابلهای با سطح مقطع بالا این اختلاف تا سه هم میرسد سایز کابلها با هادی چند رشته به شرح زیر میباشد.

1.5*4 2.5*4 4*4 6*4 10*4 16*4 10+25*3 16+35*3 25+50*3 70+120*3 70+150*3 95+180*3 120+240*3

مثال : کابل 10+25*3 چه کابلی میباشد؟

این کابل سه هادی به سطح مقطع 25 میلیمتر مربع برای فازهای اصلی و یک هادی به سطح مقطع 10 میلیمتر مربع برای نول دارد.

کابل‌های رایج در پست‌های فشار قوی:

 با توجه به کدهای ارائه‌شده در فوق از انواع زیر می‌باشند:

- کابلهای کنترل و حفاظت :

این کابلها به منظور انتقال سیگنالهای آنالوگ (بعنوان مثال جریان‌های عبوری از خط و یا سایر تجهیزات و ولتاژ نقاط مختلف پست) و سیگنال‌های دیجیتال (بعنوان مثال باز یا بسته کردن کلیدها و فرمان‌های مربوطه)بکار می‌روند. این سیگنالها با اهداف کنترل و اندازه‌گیری (باز و بسته کردن خط و... اندازه‌گیری جریان، توان، انرژی و...) و حفاظت در نقاط مختلف پست مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کابل‌های کنترل معمولاً با سیگنالهایی با ولتاژ و جریان پایین و در نتیجه قدرت کم سر و کار دارند. جهت بالا رفتن دقت عملکرد تجهیزات اندازه‌گیری و کنترل باید میزان اعوجاج و اختلاف بین ورودی و خروجی کابل کنترل حداقل گردد.

کابل  NYY-J

کابل با هادی مسی و عایق PVC ترموپلاستیک و غلاف PVC و کد رنگی مغزی‌ها.

این نوع کابل برای کنترل‌، انتقال سیگنالها از جمله ترانسفورماتورهای جریان و ولتاژ مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاربرد نوع کابل در مکانهایی است که هیچ حفاظت خاصی در مقابل صدمات مکانیکی ضروری نباشد. همچنین اضافه بارهای گذاری کوچکی را تحمل می‌کنند.

کابل NTRGY – J (تا 7´2.5 یا 4´6) و کابل NYFGY (10´2.5 یا 4´10 به بالا)

کابل با هادی مسی، عایق PVC ترموپلاستیک، زره سیم فولادی گالوانیزه با مقطع گرد، نوار محافظ در مقابل پیچش مغزی‌ها از جنس سیم فولادی گالوانیزه مقطع گرد به همراه غلاف PVC‌ و کد رنگی مغزی‌ها.

این نوع کابل برای کنترل، انتقال سیگنالها از جمله ترانسفورماتورهای جریان و ولتاژ مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. کاربرد این نوع کابل در مکانهایی است که حفاظت قوی در مقابل صدمات مکانیکی ضروری می‌باشد. این نوع کابل اضافه ولتاژهای گذرای کوچکی را می‌تواند تحمل ‌نماید. این کابل دارای زره از نوع فولاد گالوانیزه شده می‌باشد.

کابل NYCY

کابل یا هادی مسی و عایق PVC ترمو پلاستیک و هادی هم محور مسی و غلاف PVC

این نوع کابل برای کنترل، انتقال سیگنالها از جمله ترانسفورماتورهای جریان و ولتاژ بکار می‌رود. کاربرد این نوع کابل در مصارفی است که اضافه ولتاژهای ولتاژهای گذرا ممکن است به آنها آسیب برسانند. بعنوان مثال در خطوط که تجهیزات الکترونیکی را بهم متصل می‌نمایند، بکار می‌رود. حفاظت مکانیکی اغلب موردنیاز نیست.

کابل NYY :کابل یا هادی مسی رشته‌ای و عایق PVC ترموپلاستیک و غلاف PVC.

کابل J-Y(ST)Y : این کابلها برای کنترل از راه دور، اندازه‌گیری و ارسال سیگنالها و همچنین ارتباطات تلفنی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کابلها اغلب در مناطق خشک، مرطوب و نصب در فضای باز بکار می‌روند.

- کابلهای فشار متوسط و فشار ضعیف:

این کابلها جهت عبور جریان بار و تغذیه توان مورد استفاده قرار می‌گیرند. به کابلهای با ولتاژ بیش از 1000 ولت کابلهای فشار متوسط و به کابلهای با ولتاژ نامی 1000 ولت یا کمتر کابل فشار ضعیف می‌گویند.

اغلب کابلهای فشار متوسط جهت ولتاژ های 20 کیلو ولت در پستهای فوق توزیع و انتقال مورد استفاده قرار می گیرد . در انواع قدیمی تر و در بعضی پستهای موجود هنوز هم از کابلهای روغنی استفاده می گردد.

مشخصات کلی کابلها

کابل:

 چند نکته مهم و کوتاه:

 مقاومت: عبارت است از عکس ال عملی که هر عنصر با توجه به ساختمان اتمی و تعداد الکترون لایه اخر در  مقابل عبور جریان یا حرکت الکترونها از خود نشان میدهد  مقاومت با طول هادی نسبت مستقیم و با سطح مقطع نسبت عکس دارد . برای اندازه گیری مقاومت فلزات یک متر از انرا به سطح مقطع یک میلیمتر مربع انتخاب کرده و مقاومت انرا اندازه گیری میکنند (جداول اماده برای همه فلزات وجود دارد) که به ان مقاومت مخصوص میگویم و برحسب اهم است.    

                             کابل و کابل کشی

          ۱- کابل های فشار ضعیف و متوسط     

     بیش از 90% کابلهای جریان زیاد دارای عایقی از کاغذ آغشته به روغن می باشند .

    بدین معنی که سیمها با نوارهای کاغذی باند پیچی شده و سپس به نوعی از روغن معدنی غلیظ اغشته می شوند.

     چنین کابلی را که ما در این کتاب " کابل کم روغن " 1 می نامیم از 1 تا 60 هزار ولت ساخت و نرم شده اند

2 . سیم کابل از مس المینیوم است و می تواند یک لا یا چند لا ( طنابی ) باشد .سیم های چندلا نرم تراست وقابلیت انحنای آن نیزنسبت به کابل باسیم یک لابیشتراست.

سیم های طنابی به مقطع گردوبخصوص درکابل  های سه سیمه وچهارسیمه از 1تا 10 هزارولت بشکل سکتوروبیضی نیزساخته می شوند.

کاغذ بصورت نوارباریک به ضخامت 1/0تا 15/0 میلیمتر به شکل مارپیچی روی سیم پیچیده می شود پیچیده می شود وقبل ازاینکه کاغذآغشته به روغن شود ، سیم عایق شده رادرخلاء وحرارت زیادبا دقت خشک می کنند ودرهمین حالت سیم عایق شده ازداخل منبع روغن بادرجه حرارت   C 120-110 عبورداده می شود. درنتیجه روغن که دراین درجه حرارت بسیار سیال است درداخل کاغذنفوذکرده وتمام خلل وفرج کاغذراپرمی کند .

دردرجه حرارت معمولی روغن کابل تقریبا سفت است

ونمی تواند درداخل کابل مثلا بعلت پستی وبلندی مسیر کابل جریان پیداکند. برای جلوگیری ازنفوذ رطوبت بداخل کابل ،سیم عایق شده بایک غلاف فلزی پوشانده می شود وبه همین جهت دوانتهای کابل نیز باسرکابل مخصوصی مقدارکمی آنتیمون وروی مخلوط دارد. این اضافات باعث می شوندکه سرب قدری سخت ترشده وپایداری واستقامت آن درمقابل خورندگی وکروزیون بیشترشود.دربعضی از کابل ها بجای سرب از غلاف آلومینیومی بدون درز استفاده می شود. مشکل ساختمانی این نوع کابل دردرجه حرارت زیاد ذوب آلومینیوم است .

کابل های باغلاف آلومینیومی بخوبی کابل های سربی خم نمی شوندوانعطاف پذیرنیستند ولی درعوض به مراتب سبکترازکابل های سربی هستند. غلاف آلومینیومی بایددرمقابل کروزیون وخورندگی بخوبی حفاظت شود. این موضوع برای غلاف سربی نیز نیزصادق است، مگراینکه کابل درمکان کاملا خشک (لوله های بتونی خشک) ویادرداخل ساختمان کشیده شود. غلاف کابل علاوه براینکه تحت تأثیرعوامل شیمیایی قرارمی گیرد، به علت جریان هائی که اززمین عبورمی کند ،تحت تأثیرعوامل الکترولیتی نیزواقع می شوند.لذا بایدکابل از نظرالکتریکی نیزعایق باشد به همین جهت غلاف سربی توسط کاغذ قیر اندودشده بانداژ می شودوروی آن راباموادی شبیه قیروگونی می پوشانند.          

کابل های فشارقوی الکتریکی عایق شده توسط پلیمر

 کابل های فشارقوی الکتریکی عایق شده توسط پلیمر (Polymer-Insulated یا PE) مقدمه

با تقاضای رو به افزایش برای انرژی الکتریکی، ولتاژهای انتقال نیز رو به افزایشند. انتقال توان زیاد به مسافت های دور، که به علت مبادله قدرت بین کشورها می باشد، نیاز به کابل های فشارقوی موثری دارد تا در مناطق شهری یا برای عبور زیر زمینی یا دریایی استفاده شود. امروزه ولتاژ عملیاتی کابل های فشارقوی الکتریکی تولیدی تا 500 kV افزایش یافته است.

تکنولوژی کابلها

قسمت سوم:

کدگذاری کابل :

براساس استاندارد بین المللی VDE  شماره 0271کابلهای قدرت و کنترل بصورت زیر کد گذاری می‌شوند.

1-8-1- کد کابل‌های با عایق پلاستیکی

A هادی آلومینیومی

Y عایق از نوع پلی وینیل کلراید (PVC) ترموپلاستیک

2Y عایق از نوع پلی‌اتیلن (PE) ترموپلاستیک

2X عایق از نوع پلی‌اتیلن کراس لینک ‌شده (XLPE)

C هادی مسی هم ‌مرکز

CW هادی مسی خالص بفرم پیچیده شده

CE هادی مسی هم مرکز برای کابل ‌های سه مغزی

S شیلد مسی   

                             تکنولوژی کابلها

قسنت دوم:

مشخصه‌های کابل و سازنده باید در طول کابل و در جای مناسب بصورت پیوسته آورده شود و

دارای جزئیات زیر باشد:

- نام و علامت تجاری سازنده

- سال تولید

- ولتاژ نامی

- تعداد مغزی‌ها و سطح مقطع

- طول کابل

                             تکنولوژی کابلها

قسمت اول:

یکی از اصلی ترین وسایل در صنعت برق هدایت این انرژی توسط سیم و کابل هاست .نقش کابل ها

بسیار پر اهمیت است که می بایست اصول اولیه در انتخاب و نصب و کاربرد و شرایط  نگهداری از

آن را به درستی اجرا نمود تا موجبات خسران در این سیستم نگردد.

در این مبحث به کابلهای مورد استفاده در پست های برق فوق توزیع و انتقال می پردازیم .کابلهای بکار

 رفته در پست‌های فشار قوی از لحاظ کاربرد و سطح ولتاژ به سه دسته کابلهای فشار متوسط ، فشار

ضعیف و کابلهای فرمان سیستم های حفاظتی تقسیم‌بندی می‌شوند. در انتخاب کابل ها دانستن خصوصیاتی

همچون مواد عایقی ، جنس و تعدادهادیها، سطح مقطع هادیها، جنس غلاف و زره دارای اهمیت می‌باشد .

انتخاب صحیح کابل و نصب آن اهمیت دارد . انتخاب بدون رعایت اصول و استاندارد ها باعث تلفات بیش از

اندازه در کابل و یا از بین رفتن خود کابل میشود . لذا با شناخت اصول و استانداردهای تعریف شده

 برای کابل ها سعی می کنیم بهره وری در این سیستم را به بیشینه برسانیم :   

                             جریان متناوب(AC) و جریان مستقیم (DC)

جریان مستقیم) DC یا جریان پیوسته)، عبور پیوسته جریان الکتریسیته از یک هادی نظیر یک

سیم از پتانسیل بالا به پتانسیل کم است. در جریان مستقیم، بار الکتریکی همواره در یک جهت

عبور می کند که این امر جریان مستقیم را از جریان متناوب (AC) متمایز می کند.   

                             زمین کردن و صفر کردن در تاسیسات الکتریکی

زمین کردن و صفر کردن در تاسیسات الکتریکی

در تأسیسات برقی دو نوع زمین کردن وجود دارد که ما یکی را (زمین کردن حفاظتی) و دیگری را

(زمین کردن الکتریکی) می نامیم .     

                             تابلوهای برق

تابلوهای برق

انواع تابلوها : تابلوی ایستاده قابل دسترسی از جلو- سلولی-تمام بسته دیواری که خود این تابلو ها می توانند اصلی- نیمه اصلی و فرعی باشند.

تابلوی اصلی: در پست برق و بطرف فشار ضعیف ترانس متصل است.

تابلوی نیمه اصلی : اینگونه تابلو ها ی برق بلوک ساختمانی یا قسمت مستقلی از مجموعه را توزیع و ازتابلوی اصلی تغذیه می شود .

تابلوی فرعی: برای توزیع و کنترل سیستم برق خاصی مانند موتور خانه- روشنایی و غیره به کار می رود و از تابلوی اصلی تغذیه می شود.

معمولا تابلو های موتور خانه از نوع ایستاده و بقیه تابلوها از نوع توکار تمام بسته می باشد (در این ساختمان تماما" به این شکل می باشد)در این ساختمان لیستی تهیه شده که شامل قطعات مکانیکی و الکتریکی داخلی تابلو می باشد. این لیست شامل ضخامت ورق - فریم تابلو – روبند- نوع رنگ کاری - جانقشه ای- یرق آلات- نوع تابلو(یک درب- دو درب - نرمال - اضطراری) اسم شرکت سازنده تابلو - اسم تابلو – چراغ سیگنال (رنگ – تعداد- وات - نوع لامپ - فیوز ) مشخصات فیوزهای داخل تابلو بعلاوه پایه فیوز – کلید مینیاتوری (تکفاز - سه فاز- ولتاژ قابل تحمل )رله- کنتاکتور –کلید گردان (با مشخصات کامل ) مشخصات ترمینال - مشخصات شین فاز - نول- مقره های پشت شین - نوع سیم کشی داخلی تابلو- نوع سیم کشی خط به تابلو - طریقه انتقال سیم در تابلو(ترانکینگ-استفاده از کمربند) استفاده از سیم یک تکه در تابلو – شماره گذاری خطوط روی ترمینال –استفاده از کابلشو . تمام این عناوین با مشخصات کامل می باشد .وجود این مشخصات باعث عمر بیشتر تابلو- خطر کمتر و تعویض آسانتر می شود.        

                             سیستمهای SCADA

 SCADA چیست؟

SCADAیا Supervisory Control And Data Acquisition از اصول کلی سیستمهای DCS

پیروی می کند.گرچه هردو سیستم بر پایه یک هدف بنا شده اند. تفاوتهای عمده ای

نیز باهم دارند از جمله این تفاوتها می توان به نوع کاربرد و کارآیی این سیستمها

اشاره کرد.سیستم SCADA همانطور که از نام آن پیداست یک سیستم کنترل کامل نیست

بلکه جهت ارائه مدیریت نظارت و بررسی برکنترل و جمع آوری اطلاعات طراحی شده

و اهداف اولیه و طراحی و تولید آن عبارتند از مونیتورینگ، مدیریت در تصمیم گیری در کنترل

و اعلام اخطار و آلارم در مواقع مورد نیاز از طریق یک مرکز واحد می باشد.

شعر نو (رازهای دلتنگی )

پشت سر هر معشوق، خدا ایستاده است.

پشت سر هر آنچه که دوستش می داری.

و تو برای اینکه معشوقت را از دست ندهی، بهتر است بالاتر را نگاه نکنی. زیرا ممکن است چشمت به خدا بیفتد و او آنقدر بزرگ است که هر چیز پیش او کوچک جلوه می کند. پشت سر هر معشوق، خدا ایستاده است. اگر عشقت ساده است و کوچک و معمولی، اگر عشقت گذراست و تفنن و تفریح، خدا چندان کاری به کارت ندارد. اجازه می دهد که عاشقی کنی، تماشایت می کند و می گذارد که شادمان باشی.اما هر چه که در عشق ثابت قدم تر شوی، خدا با تو سختگیرتر می شود. هر قدر که در عاشقی عمیق تر شوی و پاکبازتر و هر اندازه که عشقت ناب تر شود و زیباتر، بیشتر باید از خدا بترسی. زیرا خدا از عشق های پاک وعمیق و ناب و زیبا نمی گذرد، مگر آنکه آن را به نام خودش تمام کند.

پشت سر هر معشوقی، خدا ایستاده است و هر گامی که تو در عشق برمی داری، خدا هم گامی در غیرت برمی دارد. تو عاشق تر می شوی و خدا غیورتر.

و آنگاه که گمان می کنی معشوق چه دست یافتنی است و وصل چه ممکن و عشق چه آسان، خدا وارد کار می شود و خیالت را درهم می ریزد و معشوقت را درهم می کوبد؛ معشوقت، هر کس که باشد و هر جا که باشد و هر قدر که باشد. خدا هرگز نمی گذارد میان تو و او، چیزی فاصله بیندازد.

معشوقت می شکند و تو ناامید می شوی و نمی دانی که ناامیدی زیباترین نتیجه عشق است. ناامیدی از اینجا و آنجا، ناامیدی از این کس و آن کس. ناامیدی از این چیز و آن چیز.

تو ناامید می شوی و گمان می کنی که عشق بیهوده ترین کارهاست. و برآنی که شکست خورده ای و خیال می کنی که آن همه شور و آن همه ذوق و آن همه عشق را تلف کرده ای. اما خوب که نگاه کنی می بینی حتی قطره ای از عشقت، حتی قطره ای هم هدر نرفته است. خدا همه را جمع کرده و همه را برای خویش برداشته و به حساب خود گذاشته است.

خدا به تو می گوید: مگر نمی دانستی که پشت سر هر معشوق خدا ایستاده است؟ تو برای من بود که این همه راه آمده ای و برای من بود که این همه رنج برده ای و برای من بود که این همه عشق ورزیده ای. پس به پاس این، قلبت را و روحت را و دنیایت را وسعت می بخشم و از بی نیازی نصیبی به تو می دهم.

آیا میدانید؟

آیا میدانید زرتشت یعنی ستاره زرین!
آیا میدانید قطر شاهرگ گردن ۶ میلیمتر میباشد
آیا میدانید ناخن انگشت میانی سریعتر از دیگر انگشتها رشد میکند
آیا میدانید نروژ سومین کشور صادر کننده نفت میباشد
آیا میدانید با برداشتن تخمدانها عمر بیمار بطور متوسط ۸ سال کمتر میشود
آیا میدانید اسکنر ۴۸ سال پیش اختراع شده است
آیا میدانید ۱۰۰ سال پیش پزشکان آمریکایی میگفتند زنانی که باهوش هستند باردار نمی شوند
آیا میدانید ستاره دریایی فاقد مغز میباشد
آیا میدانید سالانه ۵۰۰۰ کارگر در معادن چین جان خود را از دست میدهند
آیا میدانید مروارید درون سرکه ذوب میگردد
آیا میدانید ارزش مادی تمام عناصر بدن انسان کمتر از ۱۰۰۰ تومان است.
آیا میدانید ساعت اتمی ساخته اند که در ۴۰۰ میلیون سال یک ثانیه هم تغییر نمی کند
آیا میدانید بال زدن یک پروانه هم زمین را تکان میدهد
آیا میدانید ما مغزمان رو کنترل میکنیم یا مغزمان ما را؟
آیا میدانید ۲۰۰ میلیون موجود زنده روی زمین وجود دارد که انسان یکی از انها است
آیا میدانید یک قطره اب دارای ۱۰۰ میلیارد اتم است
آیا میدانید ایران به ۲۰ کشور تسلیهات نظامی صادر میکند
آیا میدانید ۸۰ ٪ موجودات دنیا را حشرات تشکیل داده اند
آیا میدانید تنها حیوانی که نمی تواند شنا کند شتر است
آیا میدانید روباه همه چیز را خاکستری می بیند
آیا میدانید گربه قادر نیست مزه شیرین را تشخیص دهد
آیا میدانید یک گرم سم مار کبری می تواند ۱۵۰ نفر را بکشد
آیا میدانید حس چشایی نوعی پروانه بزرگ ۱۳ هزار بار دقیق تر از انسان است
آیا میدانید لاما شتر بدون کوهانی است که به هنگام عصبانیت بر صورت طرف مقابل تف می اندازد.
آیا میدانید قلب گنجشک ۱۰۰ بار در دقیقه می تپد. گنجشک ها روی زمین می پرند.
آیا میدانید فیل تنها حیوانی است که می تواند ایستادن روی سر و گردن را یاد بگیرد.
آیا میدانید یک موش کور ۱۴ سانتی می تواند در یک شب تونلی به طول ۹۱/۴ متر حفر کند.
آیا میدانید مرغ ها برای تخمگزاری احتیاجی به خروس ندارند. خروس فقط برای بارور کردن تخم است
آیا میدانید کرم های ابریشم در ۵۶ روز ۸۶ هزار برابر وزن خود غذا می خورند.
آیا میدانید دارکوب ها قادرند ۲۰ بار در ثانیه به تنه درخت ضربه بزنند
آیا میدانید زمان گردش سیاره عطارد بدور خود ۲ برابر زمان گردش آن بدور خورشید میباشد
آیا میدانید ۹۰ ٪ سم مارها از پروتئین تشکیل یافته است
آیا میدانید قلب میگو ها در سر آنها قرار دارد
آیا میدانید گونه ای از خرگوش قادر است ۱۲ ساعت پس از تولد جفت گیری کند
آیا میدانید سطح شهر مکزیک سالانه ۲۵ سانتیمتر نشست میکند
آیا میدانید موشهای صحرایی سالانه یک سوم ذخایر غذایی جهان را نابود میسازند
آیا میدانید بیشترین سرعت که انسان دست یافته ۴۰,۰۰۰ کیلومتربا سفینه آپالو ۱۰ است
آیا میدانید چین بیشتر از هر کشوری همسایه دارد، چین با ۱۳ کشور هم مرز است
آیا میدانید موریانه ها قادرند تا ۲ روز زیر آب زنده بمانند
آیا میدانید کبد انسان در ۳۰۰ تا ۵۰۰ روز نو میشود، یعنی اینکه از سلولهای جدیدی برخوردار میشود
آیا میدانید درازترین دم به سوسمار آبهای شور تعلق دارد که درازای آن به ۳ متر میرسد
آیا میدانید قدمت خالکوبی به بیش از ۵۰۰۰ سال میرسد
آیا میدانید اغلب مارها دارای ۶ ردیف دندان میباشند
آیا میدانید شمپانزه ها قادرند مقابل آینه چهره خود را تشخیص دهند اما میمونها نمیتوانند
آیا میدانید قلب والها تنها ۹ بار در دقیقه میتپد
آیا میدانید درازترین جانور یک نوع کرم خاکی است که درازای آن به بیش ۵۵ متر میرسد
آیا میدانید اولین کلیسای ساخت بشر یعنی کلیسای پطرس مقدس در انطاکیه ترکیه میباشد
آیا میدانید تقریبا ۶۵ ٪ وزن انسان را اکسیژن تشکیل میدهد.
آیا میدانید رشد تعداد ماشینها در جهان ۳ برابر رشد جمعیت انسانهاست.
آیا میدانید بیشترین آمار طلاق در جهان متعلق به ایران است
آیا میدانید کوکا کولا در اصل سبز رنگ است
آیا میدانید اسم قاره ها با همان حرفی که آغاز میشود پایان میابد
آیا میدانید شما نمیتوانید با حبس نفستان خود کشی کنید
آیا میدانید محال است آرنج دستتان را بلیسید
آیا میدانید خوک‌ها به دلیل فیزیک بدنی قادر به دیدن آسمان نیستند
آیا میدانید فندک قبل ازکبریت اختراع شد
آیا میدانید بیشتر سر دردهای معمولی از کم نوشیدن اب است
آیا میدانید زکریای رازی به غیر از الکل کاشف گوگرد هم هست
آیا میدانید رکورد ضربه زدن به توپ پیگ پنگ در مدت زمان ۶۰ ثانیه ۱۷۳ ضربه است
آیا میدانید مهمترین عامل افزایش طول عمر داشتن تناسب اندام به همراه وزنی مناسب است
آیا میدانید ۷۰ در صد جمعیت ایران زیر ۳۰ سال سن دارند و ایران جوانترین جمعیت دنیا را دارد
آیا میدانید خوردن کاهو مانع ریزش و سفید شدن موها میگردد
آیا میدانید برای جلو گیری از جوانه زدن سیب زمینی درون سبد ان یک عدد سیب قرار دهید
آیا میدانید اب دریا دارای طلاست و این مقدار در حدود ۴ گرم در هر میلیون تن اب است
آیا میدانید یک نوع وزغ وجود دارد که در بدن خود سم کافی برای کشتن ۲۲۰۰ انسان را دارد
آیا میدانید ۳۵۰ هزار نوع کفش دوزک در جهان وجود دارد
آیا میدانید وال برای شکار از صدای بسیار بلندی که دارد استفاده میکند و طعمه را فلج یا میکشد
آیا میدانید سریعترین قطار دنیا سرعت ۵۸۱ کلیومتر دارد، این نوع قطارها در ژاپن وجود دارند
آیا میدانید چشم انسان حدود ۱۳۵ میلیون سلول بینایی دارد
آیا میدانید مراسم مومیایی کردن در مصر باستان ۷۰ روز به طول میانجامید
آیا میدانید صدایی بلندتر از زمانیکه سفینه ایی به فضا پرتاب میشود در جهان وجود ندارد
آیا میدانید در قدیم ارزش نمک بیش از طلا بوده ، از نمک برای نگهداری غذا استفاده میشده است
آیا میدانید شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان در زنان دو برابر مردان است
آیا میدانید توماس ادیسون از تاریکی وحشت داشت.
آیا میدانید چشم شتر مرغ از مغزش بزرگتر است.
آیا میدانید الفبای مردم هاوایی ۱۲ حرف دارد.
آیا میدانید مورچه ها نمیخوابد.
آیا میدانید اسکندر و ژولیوس سزار صرع داشتند
آیا میدانید ادامس توسط یک فرمانده جنگی اختراع شد.
آیا میدانید کد کشور روسیه ۰۰۷ است.
آیا میدانید ارتفاع برج ایفل در سرما و گرما بر اثر انقباض وانبساط ۱۶ ساتنی متر تغییر میکند.
آیا میدانید عقرب میتواند سه سال بدون غذا زندگی کند
آیا میدانید یک سوسک حمام می‌تواند ۹ روز بدون سر زندگی کند تا اینکه از گرسنگی بمیرد.
آیا میدانید یک کوروکودیل نمی‌تواند زبانش را بیرون در بیاورد.
آیا میدانید حلزون می‌تواند ۳ سال بخوابد.
آیا میدانید به طور میانگین مردم از عنکبوت بیشتر می‌ترسند تا از مرگ